Tengist breytt mynd af Maríu Magdalenu því að konur voru útilokaðar frá embættum kirkjunnar?

Hér á eftir ferð útdráttur úr grein James Carroll þar sem að hann fjallar um breytinguna á ímynd Maríu Magdalenu, þar sem hún var gerð að iðrandi hóru og um leið valdalaus. Á sama tíma er það að gerast að verið er að ýta konum út á jaðarinn í kirkjunni og þær útilokaðar frá kirkjulegum embættum!

Skemmtileg umfjöllun, sem vel þess virði er að renna yfir !

Hver var María Magdalena.

James Caroll! 

Hver var þessi kona? Af skrifum Nt getum við dregið þá ályktun að María frá Magdölum, sem var þorp við Galíleuvatn, hafi verið leiðandi persóna meðal þeirra sem að löðuðust að Jesú. Þegar karlmennirnir í hópnum yfirgáfu Jesú á þeirri stundu sem að hættan var sem mest þá var María Magdalena ein af þeim konum sem að stóðu hjá Jesú, jafnvel við krossinn. Hún var nálæg við gröfina, hún var sú fyrsta sem að sá Jesú upprisinn og sú fyrsta til að boða góðu fréttirnar. Þetta er nokkuð af því sem að við getum lesið af síðum Nt um Maríu Magdalenu. Af öðrum textum frá hinu frumkristna tímabili, virðist sem að staða hennar sem postula, á hinum fyrstu árum eftir dauða Jesú hafi hugsanlega verið fremri stöðu Péturs.  

Fljótlega var farið að fenna í þessa mynd og nýr vefur ofinn yfir þessa mynd af Maríu og ný tók við en það var myndin af heilagri Maríu Magdalenu – iðrandi vændiskona. En þetta er ekki sannleikurinn. Yfir þessari fölsku staðhæfingu hangir hin tvöfalda notkun sem að sagan hennar hefur verið tengd æ síðan en það er annars vegar að gera lítið úr kynferði almennt og hið sértæka, að gera konur valdalausar. 

Átökin sem að skilgreindu hina kristnu kirkju vegna viðhorfa sem að tengdust hinum efnislega heimi, voru fókuseruð á kynferði, kennivald klerkastéttar sem að eingöngu karlkyns, vaxandi skírlífi og hvernig guðfræðileg fjölbreytni var dæmd villutrú, svo eitthvað sé nefnt. Í gegnum allt þetta lék endurmótun á Maríu Magdalenu sitt hlutverk.  Í raunveruleikanum byrjar þó allur ruglingurinn í guðspjöllunum. 

Við höfum nokkrar Maríur í guðspjöllunum og einnig nokkrar ólíkar frásagnir af Maríu Magdalenu. Sterkust er þó frásagan af henni í garðinum hjá gröfinni á páskadagsmorgun í 20. kaflanum í Jóhannesi. 

Myndin af Maríu Magdalenu tjáir ákveðna spennu en hún fær einnig kraft úr þeirri spennu sem að persóna hennar skapar. Sérstaklega þegar hún er tvinnuð saman við mynd af annarri Maríu, Maríu guðsmóður.  Hin kristnu kunna að tilbiðja hina blessuðu mær en það er Magdalena sem að þau samsama sig að. 

Með því að finna upp á þeirri persónu að María sé iðrandi vændiskona, má virðast sem að hún hafi komið til vegna þrýstings úr frásögum sjálfum í Nt. En það er ekki þannig. Aðal þátturinn í umbreytingunni á persónu hennar var að það var ráðsgast með ímynd hennar af karlmönnum sem að var ógnað af því hver hún var. Breytingin tók langan tíma eða hin fyrstu 600 ár á hinu kristna tímatali.

Guðspjöllin sjálf sem eru skrifuð nokkrum áratugum eftir að Jesú dó, tala sjálf um kennivald hinna tólf. Hér má strax sjá hvernig farið er að stjórnast með ímyndir til að ýta undir ákveðinn strúktúr sem að var að myndast. Það að hinir tólf voru eingöngu karlmenn og höfðu því kennivald skv. því er sérstaklega notað í dag af Vatíkaninu til að útiloka konur frá prestsvígslu. 

En persónan sem að felur í sér ímynduð og guðfræðilegt átök vegna stöðu kvenna innan kirkjunnar, er María Magdalena.  

Heilög ritning kristinnar kirkju var sett saman af ferli sem að var langtum flóknara en oft er uppi látið. Hin mikla dreifing góðu fréttanna um Jesú Krist, umhverfis Miðjarðarhafið merkti það að aðgreind kristin samfélög spruttu upp út um allt. Það vað lifandi fjölbreytni í átrúnaði og tilbeiðslu. Þetta var endurspeglað í munnlegri hefð og síðar í textum þeirra samfélaga sem að þau notuðu.  Með öðrum orðum það voru til fullt af textum sem að hefðu getað komist í kanóninn, en gerðu það ekki. 

Það var ekki fyrr en á fjórðu öldinni sem að listi yfir þau rit sem að við þekkjum sem Nt var sett saman. Á sama tíma, var kirkjan á þeirri leið að skilgreina sig í andstöðu við konur.  Þegar hin helgu rit voru gerð að kanón, hvaða rit urðu eftir og hvers vegna? Einn af hinum mikilvægustu kristnu textum sem að við eigum utan kanóns er guðspjall Maríu Magdalenu. Hér er frásaga af Jesú hreyfingunni sem að segir frá Maríu Magdalenu þar sem hún er einn af hinum valdamestu leiðtogum.

Á sama hátt og guðspjöllin í kanóninum komu úr samfélögum sem að tengdu sig við guðspjallamennina, sem að líklega skrifuðu ekki textana sjálfir, þá er hér eitt guðspjall sem að er nefnt eftir Maríu Magdalenu. Ekki vegna þess að hún skrifaði það heldur vegna þess að það kom úr samfélagi sem að þekkti kennivald hennar.  Hvort sem að það var í gegnum þöggun eða vanrækslu, þá hvarf guðspjall Maríu á hinum fyrstu öldum kristninnar.

Á sama tíma byrjaði hin raunverulega María Magdalena að hverfa inn í þjáningarfullan heim hinnar iðrandi hóru og á sama tíma voru konur að hverfa úr innsta hring hinnar kristnu kirkju.  

Guðspjallið kom aftur fram 1896, þegar vel varðveitt 5. aldar handrit sem að er dagsett alveg aftur á 2. öld, var sett á sölu í Kairó. Síðar komu fram fleiri brot úr þessum texta.  Það á ekki að koma á óvart, ef að gefið er á hversu árangursríkan hátt hin útilokandi yfirvöld karlmanna náðu fótfestu í sjálfu sér, innan kirkju feðranna, að Maríuguðspjalli var ýtt til hliðar á fjórðu öldinni.

Eins og textin sýnir, þá er frummyndin af Maríu, mynd af trúföstum postula Jesú Krists. Þetta er mynd sem að við sjáum endurspeglast í guðspjöllunum. Þessi mynd stóð helst í veginum þegar verið var að koma á útilokandi karlkyns yfirráðum og það er þess vegna sem að myndin af Maríu varð að brenglast.  

Á sama hátt þjónaði áherslan á kynferði kvenna sem rót alls ills til að gera konur undirgefnar. Þess vegna var sú nauðsyn að gera myndina af Maríu valdalausa, til að systur hennar sem að komu á eftir í kirkjunni myndu ekki keppa við karlmennina um völdin og um leið til þess fallin að gera lítið úr konum almennt.  Hið árangursríkasta var að smætta konur niður í kynferði sitt. Kynferðið sjálft var smættað niður á svið freistingarinnar, sem var uppspretta þess að manneskjan verður óverðug.  

Allt þetta, frá því að kyngera Maríu Magdalenu til upphafningar á Maríu Mey, móður Jesú, með því að auka áherslu á skírlífið, með því að ýta konum út á jaðarinn, með því að gera trúna að sjálfafneitun sérstaklega í gegnum iðrunarsamfélög, að þá varð til einhvers konar skilgreinandi hápunktur á 6. öldinni. Það var á þessum tíma sem að leiðin var ákvörðuð sem að kirkjan ætlaði að ganga og um leið vestrænt minni með henni.  

Páfi Gregoríus I (540-604) var fæddur aristókrati og bjó í Rómarborg. Þegar faðir hans dó, gaf hann allt sem hann átti og breytti heimili sínu í klaustur. Þegar Pelagíus II dó var Gregoríus valinn sem hans eftirmaður.  

Þekktur sem Gregoríus mikli, er hann einn af áhrifamestu persónum sem hafa þjónað sem páfar. Hann flutti frægar ræður um Maríu Magdalenu árið 591 í Róm. Það var hann sem að setti innsiglið á það sem fram að þessum tíma hafði verið almennt en ekki enn helgaður lestur á hennar sögu.

Hin nýja mynd af henni var nú ákvörðuð og varð þannig í u.þ.b 1400 ár.  Í gegnum miðaldir og siðbreytinguna í kaþólsku kirkjunni í kjölfar Lúters, í nútímanum og í gengum upplýsingarárin, lásu prestar og munkar orð Gregoríusar eins og þeir væru að lesa guðspjöllin sjálf.  

Karlmenn kirkjunnar sem að höfðu haft þann ávinning af því að henda þessari konu út úr myndinni, var að eilífu hlíft við nærveru kvenna í helgidómum sínum, vissu ekki hvað hafði gerst. Með því að hafa skapað mýtu, höfðu þeir ekki minni til að muna að þetta var mýta. Þeirra María Magdalena, varð sú eina sem að hafði verið til.  

Þess vegna var María Magdalena, sem að hafði byrjað sem kraftmikil kona við hlið Jesú Krists, endurleyst hóra og módel kristninnar fyrir iðrun, veru sem að hægt er að stjórna og meðhöndla eftir eigin vilja. Einnig varð hún áhrifamikið vopn og notuð í áróðri gegn hennar eigin kyni.  

Það er samt svo merkilegt að þegar allt kemur til alls, þá var það sem dreif hina and-kynferðislegu mynd af Maríu Magdalenu áfram var þörf karlmanna til að ráða yfir konum. Í Kaþólsku kirkjunni og víðar, er þessari þörf enn mætt í dag!!!

 

Athugasemdir

[Jenný Anna Baldursdóttir, 13.9.2007 kl. 11:41]

Vó, don´t get me started.  Verð svo æst þegar ég fer að hugsa um meðferðina á Maríu Magðalenu og þeirri karllægu sýn á hana sem eimitt eins og þú segir, gerir hana valdalausa og vafasama í þokkabót. 

Takk innilega fyrir frábæran pistil, versta að blóðþrýstingurinn hækkar upp úr öllu valdi.  Leiðinlegt að eiga kannski ekki eftir að lifa það þegar öll kurl koma til grafar varðandi hin mögnuðu Maríu frá Magdölum.

Smjúts inn í daginn.

[Sunna Dóra Möller, 13.9.2007 kl. 11:46]

Takk ! Mér var líka óvenju heitt í hamsi þegar ég var að skrifa þetta....hamraði alveg á lyklaborðið ! Það má vel vera að við munum lifa það að sjá þessa konu fá þá uppreisn æru sem að hún á skilið.....ég ætla alla vega að vona það!!

[Hildur Inga Rúnarsdóttir (IP-tala skráð) 14.9.2007 kl. 10:21]

Ég sé að ég þarf að komast yfir þessa bók. Það er kannski rétt að leggja inn umsókn fyrir eintaki af lokaritgerð þegar þar að kemur

[halkatla, 16.9.2007 kl. 14:22]

mér finnst þetta snilld! æðislega gaman að fá svona fréttir af náminu þínu og upplýsingar úr skemmtilegum greinum - María Magdalena var þrátt fyrir allt sá einstaklingur sem Jesú lét fyrsta boða upprisu sína, erfitt fyrir Kaþólsku kirkjuna að höndla væntanlega