Gnostisismi, rétttrúnaður og Adam og Eva!

Ég hef verið að lesa afar skemmtilega umfjöllun um átök gnostíkea og rétttrúaðra í frumkristni og þá sérstaklega ólíkar túlkanir þeirra á Genesis 1-3. Mér finnst alltaf pínu fyndið (minn hroki ) þegar fólk heldur því fram kristindómurinn hafi þróast í einni hamingjusamri samfellu án átaka, þegar raunveruleikinn er svo allt annar, alls konar hópar að takast á og túlka og í raun raddir sumra þaggaðar niður með valdi og gnostíkear í þeirra hópi. Það má í raun þakka Nag Hammadí að við getum lesið þessar bældu raddir frá fyrstu hendi í dag og séð hvað það var sem þessir hópar voru að boða.

 

Gnostisismi hefur heillað mig lengi og ætli ég sé ekki laumu gnostíkei í mér, ég veit ekki hvort það eru endilega kenningar þeirra sem voru ólíkar enda gnostisismi ekki ein trúarbrögð heldur er það rammahugtak yfir fjölbreytta hreyfingu sem hafði þegar öllu er á botninn hvolft mjög ólíkar skoðanir eða þá hvort það er andspyrna þeirra sem heillar mig. Að standa í hárinu á vaxandi stofnanagervingu og kirkjuaga sem átti að ná yfir alla sama hvað, allt í nafni einingar! 

 

Eftirfarandi er tekið í bókinni Adam, Eve and the Serpent eftir Elaine Pagels sem er ein af mínum uppáhalds fræðikonum í frumkristnum hefðum.  Þetta er langt en áhugavert að eigin mati ! Njótið vel....ég er farin að lesa og lesa eða horfa á Supernatural, tveir spennandi kostir á þessum annars góða sunnudegi !

 

Gnostískur spuni í tengslum við Genesis frásöguna!

 

Um leið og kristni hóf að dreifast út um rómverska keisaraveldið, hófst þróun á samfélagslegum stofnunum. Það þróaðist um leið voru aðferðir til að aðgreina milli þeirra sem voru samþykkt sem rétttrúandi (orþódox) og þeirra sem var hafnað sem afbrigðilegum og þeirra sem urðu þekkt sem gnostísk kristnir.

 

Í upphafi var ekki mikið skipulag á hinum dreifðu kristnu söfnuðum í Rómarveldi. Heldur var í raun mikill fjölbreytileiki til staðar, allt frá meinlætamönnum sem flökkuðu um litlu-Asíu, til hinna fastsettu heimilis kirkna sem voru orðnar vel skipulagðar í asískum og grískum borgum. Trúskiptingar úr Gyðingdómi, hvort sem þeir bjuggu í Júdeu, Grikklandi, Asíu eða Egyptalandi höfðu tilhneigingu til að fá lánað skipulag sýnagógunnar. Í sýnagógunni var leitogi sem stýrði hópi öldunga, kallað á grísku “presbyteroi” síðar þýtt á ensku sem “priests”. Aðrir trúskiptingar, upprunarlega útlendingar, þróuðu með sér annað stjórnkerfi sem þeir tóku að láni úr heimilishaldinu, í þá stóru samhengi. Þetta fól í sér hóp af þjónum, kallað á grísku “diakones” varð síðar þýtt á ensku “deacons” (ísl. Djáknar). Þessum þjónum var stjórnað af umsjónarmanni, kallaður á grísku “episkopos” en það merkir hjá okkur “biskup”. Á næstu þremur öldum fóru þessir biskupar að taka ábyrgð á sérstökum svæðum eða “sóknum”. Þetta var munstur sem var byggt á skipulagi rómverska hersins.

 

Það sem aðgeindi kristna frá öllum öðrum, samkvæmt bæði heiðnum og kristnum samtímamönnum, var siðferðileg harka þeirra sem vakti jafnvel aðdáun heiðingja sem voru andsnúnir hinni kristnu hreyfingu.

 

Þau verk sem hinir kristnu lofuðu, t.d. að halda sig frá kynlífi, deila gæðum sínum með öðrum og að búa með fólki af öllum kynþáttum, höfðaði sérstaklega til þeirra sem voru viðkvæm fyrir kynferðislegri misnotkun, áttu ekki í sig og á og bjuggu við kynþáttafordóma. Þetta voru leysingjar, fólk sem hafði ekki borgaraleg réttindi, þælar og þau sem voru fordæmd og var hafnað innan hins rómverska heims.

 

En um leið og kirkjurnar urðu stofnanalegri,  þá spornuðu einhverjir hinna kristnu við því ferli.

 

Sumir eldheitir kristnir vildu endurvekja tilfinninguna fyrir þeirri andlegu umbreytingu sem þeir fundu í boðun Jesú. Fyrir þessa kristnu merktu trúskiptin meira en bara að meðtaka skírn og að fylgja nýjum siðferðisreglum, byggðum á boðun Jesú. Það að verða kristinn merkti að finna sitt andlega eðli, að uppgötva eins og einn kennarinn orðar það: hver við erum og hvað við erum orðin, hvar við vorum.....hversu fljótt við fölnum, frá hverju við erum leyst; hvað fæðing er og hvað er endurfæðing.

 

Margir hinna kristnu sem voru að reyna að ná hærri sviðum andlegrar meðvitundar áttu ekki í vandræðum með það sem biskuparnir kenndu; Menn voru sammála um að siðferðisleg leiðsögn varðandi góð verk og skírlífi var ekki aðeins gott heldur nauðsynlegt fyrir flest fólk.

 

En einhverjir hinna kristnu mótmæltu því að vera sagt hvernig þau ættu að hegða sér og hvernig þau ættu að hugsa. Jafnvel þó að þau væru sammála um að fyrsta skrefið í að verða kristin væri að taka við trúnni og meðtaka skírn af biskupunum, þá vildi þessi kristnu ganga lengra. Löngun þeirra var sú að verða andlega fullorðin, að fara lengra en grunvallar leiðbeiningar í átt að æðri stigum skilnings.

 

Þessi æðri meðvitund var kölluð “gnosis” sem merkir þekking eða innsýn. Þessir kristnu sögðu að prestar og biskupar væru ekki nauðsynlegir til að öðlast gnosis.

 

Þegar Ireneus frá Lyon (c.180 C.E) uppgötvaði að innan safnaðar hans var stór hópur kristinna sem reyndi að slíta sig undan kennivaldi hans og reyndi að kynnast Guði beint í gegnum gnosis eða í gegnum milliliðalausa reynslu, þá viðurkenndi hann og jafnvel með smá gremju að hann bæri virðingu fyrir andlegum tilgangi þeirra. Sem biskup, þá lenti hann fljótt í átökum við ákvörðun þessa hóps að fylgja Kristi á þeirra eigin hátt. Hann ákvað að ákvörðun þeirra skapaði aðgreiningu og að þessi hópur væri hrokafullt vandræðafólk sem ógnaði einingu kirkjunnar og kirkjuaganum. Ireneusi var einnig umhugað um að gnostísk kennsla ógnaðu boðun frelsis sem hann og margir aðrir töldu miðlægt í fagnaðarerindinu.

 

Gnostíkearnir sjálfi, deildu ekki einni hugmyndafræði eða tilheyrðu einum ákveðnum hópi og í raun voru ekki allir kristnir. Margir kristnir gnostíkear voru meðlimir kristinna safnaða, bæði leikmenn og einnig meðlimir klerkastéttarinnar. Margir Gnostíkear fylgdu einnig ákveðnum andlegum kennurum sem lofuðu að innleiða fólk inn í dýpri leyndardóma trúarinnar.

 

Ireneus beindi sinni pólemík sérstaklega að hópi gnostísk kristinna sem meðlimir í hans eigin söfnuði drógust einna helst að. Þetta var hópur sem biskupinn áleit sérstaklega hættulegan og hæfan til að valda klofningi. Þetta voru fylgismenn hins andlega leiðtoga Valentínusar.

 

Valentínus hvatti hina kristnu til að ganga lengra en barnaskref trúarinnar kenndu. Fylgismenn hans sögðu að þeir hefðu fengið hjá honum aðgang að leyndum kenningum Páls, dýpri leyndardómi, sem Páll hélt frá opinberri kennslu sinni og kenndi einungis örfáum útvöldum lærisveinum. Aðrir Gnostíkear sögðust þekkja dulda kennslu Jesú sjálfs, kennsla sem aðeins væri gefin í skyn í Nt en opinberaðist að fullu í ritum eins og Tómasarguðspjalli, Maríuguðspjalli og samræðum frelsarans (Dialoque of the Savior, Nag Hammadi).

 

Þessi rit voru þögguð niður og týnd í nærri 1600 ár og voru í raun nánast alveg óþekkt þar til nýlega. Í Desember 1945 voru þessi rit uppgötvuð í eyðimörk Egyptalands, nærri bænum Nag Hammadí. Þessi stórmerkilegi fundur fól í sér fleiri en fimmtíu texta sem ná allt aftur að fyrstu öldum kristninnar. Innifalið í þessum fundi voru einnig forn kristin guðspjöll og önnur rit tileinkuð Jesú og lærisveinum hans. Upprunalegt tungumál þessara rita er gríska en þau rit sem fundust í Egyptalandi höfðu verið þýdd úr grísku yfir á koptísku, sem var algengasta mál Egyptalands á þriðju og fjórðu öldinni e. Kr. Hvort að þessi rit eða í raun og veru hvert þeirra inniheldur raunverulega kennslu Jesú og lærisveina hans vitum við ekki, að sama skapi sem við vitum ekki með fullri vissu hvaða ummæli eða kenningar í Nt eru raunveruleg.

 

Það sem þessi fundur í raun og veru gefur okkur er stórkostleg innsýn inn í frum kristnar hreyfingar. Í fyrsta sinn getum við lesið verk frá fyrstu hendi sem síðar voru fordæmd og eydd sem villutrú af biskupum. Nú í fyrsta sinn geta “villutrúarmennirnir” talað til okkar með þeirra eigin orðum. Kirkjuleiðtogar annarrar aldar, þar með taldir Ignatíus, Jústiníus, Ireneus, Tertullíanus og Klemens höfðu ráðist á hina gnostísk kristnu, fordæmt kenningar þeirra og reynt að reka þá út úr kirkjunum.

 

Einni og hálfri öld síðar, þegar Konstantínus keisari breytti rómverskri stefnu  frá því að ofsækja kristna í að styðja og halda verndarhendi yfir kristninni með miklum fjármunum, sköttum og undanþágum, þá notuðu biskuparnir sem nú voru í sterkri pólistískri stöðu þessi úrræði til að koma á samróma áliti; Þannig að árið 381 skipaði Þeódósíus keisari svo fyrir að villutrú væri glæpur gegn ríkinu.

 

Textarnir sem voru uppgötvaðir í krukkum nálægt Nag Hammadí sýna okkur augljóslega að þessir “gnostísk kristnu” leituðu eftir guðlegri uppljómun gegnum ferli andlegrar sjálfs-uppgötvunar.

 

Hinir kristnu biskupar sem kölluðu sig rétttrúaða hafa án efa sagt að þeir hafi einnig leitast eftir andlegri uppljómum en aðferðir þeirra voru ólíkar. Jústiníus heimspekingur fylgdi algengri kristinni hefð þegar hann sagði að ritúal skírnarinnar í sjálfu sér væri uppljómun og sagði að við fæðingu okkar erum við fædd án þekkingar og vals og við erum alin upp við slæma siði og falska menntun. Þannig að trúskiptingar eru fædd fyrst sem börn nauðsynjar og fávisku. En fyrir tilstilli skírnarinnar eru kristnir fæddir aftur sem börn kosta og þekkingar.

 

Fylgismenn Valentínusar litu á skírnina sem grundvallar innvígsluritúal og fyrir marga skorti það raunverulegt andlegt inntak.

 

Þegar Gnostíkear og réttrúaðir deildu, leituðu báðir hópar aftur til ritningarinnar sem báðir hópar sýndu lotningu og báðir fundu málstað sínum stuðning innan hennar.

 

En báðir hópar lásu sömu ritninguna róttæklega á ólíkan hátt. Wiliam Blake segir þetta: Báðir lásu Biblíuna dag og nótt en einn las svart þar sem hinn las hvítt.

 

Meiri hluti rétttrúaðra kristinna á fyrstu og annarri öldinni, líkt og flestir gyðingar og kristnir æ síðan lásu Biblíuna líkt Jústiníus gerði, sem praktískar, móralskar leiðbeiningar um rétt líferni. Þeir lásu Genesis frásöguna sem sögu um siðferði; Þeir litu á Adam og Evu sem raunverulegar, sögulegar persónur, sem hina virðulegu forfeður okkar kynstofns. Af sögunni um óhlýðni þeirra drógu rétttrúaðir túlkendur praktískan lærdóm í siðferðislegri hegðun.

 

Tertullianus segir meðal annar um konur í De Cultu Feminarum:

 

“Vitið þið ekki að þið eruð Eva? Dómur Guðs yfir þessu kyni lifir enn þann dag í dag á þessari öld. Þess vegna lifir sektin enn af nauðsyn. Þið eruð hlið djöfulsins; þið eruð þær sem brutuð innsiglið á bölvun trésins, og þið voruð hinar fyrstu til að snúa baki við hinu guðlega lögmáli. Þið eruð þær sem sannfærðuð þann sem djöfullinn gat ekki spillt. Þið eyðilögðuð auðveldlega ímynd Guðs sem er Adam. Vegna þess sem þið verðskuldið, sem er dauði, þurfti sonur Guðs einnig að deyja”.

 

Út frá sögunni um fallið gat Tertúllíanus dregið ólíkan siðferðislegan lærdóm; Til dæmis gat hann varað við matgræðgi, vegna þess að át varð Adam að falli. Hann getur hvatt trúaða til að giftast aðeins einu sinn þar sem Guð skapaði aðeins eina eiginkonu handa Adam osfrv..

 

Rétttrúaðir kristnir sem voru ósammála um túlkun Genesis, voru einna helst ósammála um hvaða siðferðislegan lærdóm mætti draga af sögunni. Til dæmis þar sem Klemens sér blessun Guðs yfir hjónabandi og æxlun í paradís, þá krefst fjórðu aldar meinlætamaðurinn Hýerónímus þess að við eigum að sjá að Adam og Evu var upphaflega ætlað að vera óspjölluð og voru í raun sameinuð í hjónaband eftir að þau höfðu syndgað og voru rekin út með skömm frá Paradís hreinleikans.

 

Gnostískir kristnir ávíttu hins vegar rétttrúaða fyrir að lesa ritninguna á rangan hátt og þá sérstaklega Genesis og með þeim lestri fundu þeir ekki hina dýpri merkingu. Með því að lesa bókstaflega er sagan af sköpuninni alveg merkingarlaus sögðu þeir. Hinir gnostísku kristnu spurðu m.a.: Eigum við að trúa því að Adam og Eva hafi raunverulega heyrt fótspor Guðs í garðinum eins og sagan gefur í skyn? (Gen. 3.8). Eða Laug Guð þegar hann sagði við þau að þau mætti ekki borða af skilningstré góðs og ills vegna þess að þegar þau gerðu það myndu þau deyja en samt lifðu þau í hundruð ára?. Við hvern var Guð að tala þegar hann sagði: Við skulum skapa mann í vorri myn?? Og af hverju reyndi Guð að dylja þá þekkingu frá Adam og Evu ,sem gæti gert þau “eins og okkur”? (Gen.3.22).

 

Ákveðnir kristnir gnostíkear héldu því fram að slíkar fjarstæður sýndu það að það hefði aldrei átt að taka söguna bókstaflega heldur ætti að skilja hana sem andlega allegóríu, ekki sem sögu með siðferðisboðskap, heldur mýtu með merkingu.

 

Þessir gnostíkear tóku hverja línu í ritningunnin sem ráðgátu sem benti á dýpri merkingu. Með því að lesa á þennan hátt varð textinn glitrandi yfirborð tákna sem buðu ævintýramönnum upp á að kanna huldar dýptir til að öðlast innri reynslu eða það sem listamenn kalla, skapandi ímyndunarafl til að túlka söguna með.

 

Gnostískir kristnir fundu þó ekki upp tækni allgórískrar túlkunar, þvert á móti höfðu kennarar meðal heiðingja og gyðingdóms notað slíkar aðferðir kynslóðum saman til að túlka forna texta.

 

Allegóristar sögðu það að hver sem horfir lengra en augljós merking textanna sýnir og les þá á táknrænan hátt mun finna hulda merkingu og dýpri sannleika hinnar náttúrulegu heimspeki.

 

Philon frá Alexandríu tekur til dæmis Adam og Evu fyrir og segir að þau standi fyrir sinn hvorn þáttinn í mannlegu eðli. Adam stendur fyrir hugann, hið eðla og karlmannlega og skynsemi sem er sköpuð í mynd Guðs. Eva stendur fyrir líkamann eða tilfinningarnar, hið lægra, kvennlega eðli sem er uppspretta allrar ástríðu.

 

Gnostískir túlkendur fundu í garðinum Eden fjölbreytta túlkunarmöguleika.

 

Ptolemy, fylgismaður Valentinusar, sagði að sagan af Adam og Evu sýni að mannkyn féll í eðlilega meðvitund og missti þannig samband við guðlegt upphaf sitt. Annar fylgismaður Valentínusar, höfundur Filipusarguðspjalls segir að manneskjur hafi fallið í þá villu að flytja hið guðlega á utanaðkomandi verur og þannig skapað trúarbrögð.

 

“Í upphafi, skapaði Guð mannkyn. En nú skapar mannkyn Guð. Þannig er það í heiminum; Manneskjur búa til guði og dýrka sköpun þeirra. Það væri meira við hæfi ef guðirnir dýrkuðu mannkynið”.

 

Margir gnostískir textar snúa við táknfræði sögunnar af Adam og Evu og segja að Adam, ekki Eva, tákni sálina á meðan Eva stendur fyrir hið æðra, hið andlega sjálf. Gnostískir höfundar elskuðu að segja söguna af Evu, hina torskildu andlegu visku. Hvernig hún kom fyrst fram innan Adams og vakti hann, sálina til meðvitundar um andlegt eðli sitt, hvernig hún mætti andstöðu, var misskilin, á hana var ráðist og tekin fyrir það sem hún var ekki. Að lokum sameinaðist hún Adam í hjónabandi, og lifði í einingu með sálinni. Reality of the Rulers segir frá því þegar Adam fyrst þekkti Evu, sá hann ekki í henni hjónabandsfélaga heldur andlegan kraft.

 

Sama rit gengur langt og segir að þegar Adam ætlaði að hunsa rödd Evu, var hann varaður við af skaparanum þannig að hann missti samband við andann, þangað til að hún birtist honum aftur í formi höggormsins.

 

Þeir gnostísk kristnu sem settu fram þessar “undarlegu uppfinningar” á Genesis frásögunni, litu fram hjá þeim hlutum sem tengdust praktísku siðferði – þannig ásakaði Ireneus þá. Og við fyrstu sýn verður að sammælast honum. Á meðan samtíma kristnir voru að draga siðferðislegan lærdóm af Genesis, þá voru ákveðnir Gnostíkear að skálda mýtur byggðar á sögunni um paradís. Sumir gengu jafnvel lengra, í stað þess að segja að mannleg löngun í þekkingu sé rót allrar syndar, þá gerðu þeir hið gagnstæða og leituðu endurlausnar í gegnum þekkingu. Og þar sem hinir réttrúuðu kenndu Evu um fallið og bendu á undirgefni konunnar sem réttláta refsingu fyrir, þá bentu gnostíkearnir oft á Evu – eða hið kvenlega, andlega vald sem hún stóð fyrir – sem uppspretta andlegrar vakningar.

 

Margir Gnostíkear glímdu þó við sömu siðferðislegu spurningarnar og héldu rétttrúðum samtímamönnum þeirra uppteknum. Áttu kristnir að forðast hjónaband eða fagna því?? Er kristnum, líkt og gyðingum fyrirskipað að fjölga sér? Hvers konar samband er mögulegt eða eftirsóknarvert milli kristinna karlmanna og kvenna.

 

En þegar gnostíkearnir nálguðust þessar spurningar, þá gerðu þeir það á annan hátt en rétttrúaðir samtímamenn. Í stað þess að móta nýtt samfélgslegt regluverk, þá leituðust gnostíkearnir frekar eftir að uppgötva og skýra – nákvæmlega í gegnum hina “undarlegu uppfinningu” hinnar gnostísku mýtu – innri uppsprettur löngunar og verka.

 

Ireneus hafði rangt fyrir sér þegar hann ásakaði gnostísk kristna um að skoða ekki siðferðisleg mál. Þeir aftur á móti tóku þátt í þeim á þann hátt sem hvatti hverja persónu til að kanna sína eigin innri reynslu, þeir trúðu því að hver og einn gæti fundið andann innra með sér.

 

Hvar stóðu Valentínusarsinnarnir, þá þegar kom að spurningum sem klufu hina kristnu samtímamenn, varðandi hjónaband eða skírlífi?? Það kemur hér á óvart að skrif þeirra um slíkar praktískar spurningar eins og varðandi viðhorf til hjónabandsins eru tvíræð, í raun svo tvíræð að að fræðimenn hafa fært sannfærandi rök fyrir báðum hliðum.

 

Hið stórkostlega safn ummæla sem við köllum Filipusarguðspjall getur veitt okkur vísbendingar í þá átt að leysa slíkar andstæður vegna þess að höfundur þess ögraði þeim hætti sem flest fólk á þessum tíma setti upp siðferðislegar spurningar.

 

Kristnir þá, líkt og nú gerðu ráð fyrir því að einhver verk séu góð og önnur slæm, en þeir rökræddu alveg hamstola varðandi hjónaband og skírlífi. Höfundur Filipusarguðspjalls hafnar þessu alfarið. Hann lýtur svo á að ekkert verk sé í sjálfu sér nauðsynlega gott eða illt og þá sérstaklega hjónaband eða skírlífi.  Heldur veltur siðferðislegt mikilvægi hverrar aðgerðar á aðstæðum, ásetningi og meðvitund þátttakandans.

 

En hvernig átti hinn gnostísk kristni að eiga við raunverulega reynslu af hinu illa og þá sérstaklega hinnu illa innra með. Rétttrúaðir kristnir reyndu oft að setja fram reglur fyrir allt samfélagið í heild en höfundur Filipusarguðspjalls segir að hver og einn geti tekist á við hið illa innra með sér. Hver og einn á að æfa sig í sjálfsskoðun og leita að mögulegum uppsprettum hins illa eins og losta, reiði og öfundar í eigin ásetningi, orðum og gjörðum. Það sem breytir einstaklingi andlega skv. höfundinum er stöðug sjálfs-meðvitund og það að samþykkja það, að hið illa þrífst innra með okkur.

 

Þetta bendir til þess að Valentínusarsinnarnir hafi í raun og veru hafnað fyrirskipunum biskupanna, horft fram hjá samfélagsreglum og fylgt innri leiðsögn sinni og krafist þess að siðferðisleg verk séu einkamál sem hver sjálfstæð manneskja, amk. hver þroskuð manneskja verður að eiga við sjálf.

 

Þetta sjálfstæði ógnaði einingu kirkjunnar og kirkjuaganum.

 

Það sem angraði Ireneus meira en nokkuð annað, var það að hin gnostísku skilaboð ógnuðu þeim frelsandi boðum sem höfðu gert kristindóminn svo aðlaðandi fyrir marga trúskiptinga. Rökræðan yfir Genesis opinberaði stórfelldan ágreining meðal annarrar aldar kristinna, en útkoma þessa ágreinings átti eftir að móta kenningu kirkjunnar fyrir komandi aldir. ‘

 

Eins og við höfum séð, þá leit meiri hluti kristinna trúskiptinga á fyrstu fjórum öldunum á yfirlýsinguna um siðferðislegt frelsi á þann hátt að hún ætti sér grundvöll í Genesis 1-3 og á áhrifaríkan hátt væri hún það það sama og guðspjallið boðaði.

 

Af skrifum Valentínusarsinna má dæma að þeir hafi verið menn mennta og forréttinda. Þannig má ætla að þeir hafi getað tekið persónulegt frelsi sitt sem gefið, eitthvað sem margir borgarar í Rómarveldi gátu ekki. Einnig getum við gefið í skyn að þeir hafi þekkt af eigin reynslu takmarkanir mannlegs frelsis, vegna þess að mýtur þeirra gefa til kynna að þeim sem er gefin gjöf frelsis bæði siðferðilegt og andlegt og að sama skapi félagslegt og pólitískt frelsi, verða að vera jafn meðvituð um takmarkanir frelsins. Einnig virðast þeir meðvitaðir um það að jafnvel hinar frjálsustu manneskjur eru eftir sem áður háðar þvi sem er fyrir utan mannlegs valds.

 

Sýn Gnostíkeanna var myrk, hún fól í sér þjáningar en eftir sem áður var hún trúarleg þar sem á endanum allt var háð vilja þess sem þeir kölluðu föður, hina leyndardómsfulla uppspretta eða djúpið! Þessa uppsprettu uppgötvuðu gnostíkearnir í sjálfum sér eða þann sem skapaði allt!

 

Hinir rétttrúðu kristnu á annarri og þriðju öldinni, frá Jústiníusi og Ireneusi, gegnum Tertullíanus og Klemens og Origenes, stóðu allir sem einn gegn gnostíkeunum og boðuðu á guðspjallið sem boð frelsis, þá sérstaklega siðferðislegs frelsis. Frelsi viljans sem var tjáð í upprunalegu frelsi Adams til að velja líf þjáninga og sársauka. Í nafni þessa siðferðislega frelsis ákváðu Jústiníus og Origenes ásamt fleirum að þola þjáningar og dauða. Aðrir höfnuðu öllu því sem samtímamenn töldu gera lífið þess virði að lifa því, heimili, fjölskyldu, auð og opinbert orðspor. Á meðan kristindómurinn var ofsótt hreyfing þá boðuðu kristnir predikarar hið einfalda og kraftmikla boð um frelsi sem höfðaði til svo margra í rómverska heiminum, og þá sérstaklega til þeirra sem þekktu ekki frelsi í daglegu lífi sínu.

 

Að lokum: Í nafni þessa frelsis eins og Valentínusarsinnarnir bentu á með kaldhæðni, bældu hinir rétttrúðu niður hinar gnostísku kenningar og höfnuðu hugmyndum þeirra um takmarkanir mannlegra valkosta.

 

Einhverjar gnostíkeanna litu til Evu, hinn guðlega anda sem þeir sögðu hana vera og beittu henni á kvenkyns meðlimi safnaðarins og gáfu þeim virðingu og þátttöku í söfnuðum, sem á sama tíma var tekin af konum í stofnanagervingu hinnar rétttrúuðu kirkju á annarri og þriðju öld.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Athugasemdir

[Ómar Bjarki Kristjánsson, 28.9.2008 kl. 15:40]

Já.  Heilmikil lesning.

Eg held að gnostíkerarnir hafi haft rétt fyrir sér með að það á oft að horfa undir yfirborðið er kemur að Biblíu... allavega að þeir hafi haft mikið til síns máls.

Hvernig er tekið á þessu í Guðfræðinni í dag (því það segir undir einkennismynd að þú sért í guðfræði)

Leggja þeir mikið uppúr allegoríunni ?

[Sunna Dóra Möller, 28.9.2008 kl. 16:28]

Það er rétt að ég er í Guðfræðinni, tæknilega séð búin með alla kúrsa....bara að þjást yfir ritgerð þessa dagana !

Allegórían er ein af mörgum ritskýringaraðferðum, við lærum margar aðferðir til að lesa texta og ég myndi ekki segja að Allegórían væri ríkjandi en það er samt lagt mikið upp úr því að kafa undir yfirborðið, skoða menningarlegt og félagslegt samtíma samhengi textanna til að freista þess að fá sem réttasta mynd. Til þess notum við aðferðir málvísinda, bókmenntafræði, kynjafræði ofl.ofl. Minnst er áherslan á túlkun skv. orðanna hljóðan eða bókstafstúlkun.

Allegórían er sannarlega áhugaverð og áhersla gnostíkeanna á þetta er afar áhugaverð og er í stóru samhengi í ákveðnum samhljómi við það sem við erum að gera í dag!

 bkv. 

[Jenný Anna Baldursdóttir, 28.9.2008 kl. 17:06]

Þetta er stórskemmtileg lesning sem ég missti mig í .

Takk.

[Ásdís Sigurðardóttir, 28.9.2008 kl. 18:16]

Innlitkvitt og kærelikskveðja.

[Ómar Bjarki Kristjánsson, 28.9.2008 kl. 20:42]

Sunna, ok. þakka svarið.

Lýsingin á fræðunum hljómar spennandi.

[halkatla, 29.9.2008 kl. 17:59]

Ég hugsaði einmitt til þín fyrr í dag þegar ég svar að skrifa kommntið mitt um DHH og Nag Hammadi og að útskýra þetta með gnostana, þá hafði ég ekki hugmynd um að þú værir búin að skrifa allt þetta - ég segi bara snilld og takk fyrir mig ;)

[Sunna Dóra Möller, 29.9.2008 kl. 18:16]

[Birna Dis Vilbertsdóttir (IP-tala skráð) 29.9.2008 kl. 19:39]

Fróðleg lesning

[Sunna Dóra Möller, 29.9.2008 kl. 19:44]

Takk Birna